Leki przeciwzapalne dostępne bez recepty są jednymi z najczęściej wykorzystywanych produktów leczniczych w przypadku doraźnych problemów bólowych. Produkty z tej kategorii wiążą się jednak z ryzykiem występowania reakcji uczuleniowych. Na czym polega alergia na NLPZ? Kto jest narażony na uczulenie na niesteroidowe leki przeciwzapalne?

NLPZ – mechanizm działania

 

Działanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych opiera się na ograniczeniu produkcji mediatorów stanu zapalnego – prostaglandyn. Odpowiadają one także za hamowanie aktywności enzymu zwanego cyklooksygenazą (COX), który przyczynia się do ich syntezy. Dlatego też leki z kategorii NLPZ dzielimy pod kątem mechanizmu działania:

• NLPZ I generacji – inhibitory COX-1 np. aspiryna, ketoprofen, ibuprofen
• NLPZ II generacji – sleketywne inhibitory COX-2 np. celekoksyb

Na czym polega nadwrażliwość na leki przeciwzapalne?

 

Uczulenie na leki o działaniu przeciwzapalnym może mieć dwojaki charakter. Pierwszym typem jest nadwrażliwość niealergiczna, która dotyczy leków hamujących COX-1. Drugi rodzaj jest związany z konkretnym NLPZ, a jej przyczyną jest typowa reakcja alergiczna ze strony układu odpornościowego (tj. alergia na leki IgE-zależna) i jest ona zdecydowanie rzadszym problemem aniżeli typowe uczulenie na leki przeciwzapalne.

Dość częstym problemem jest występowanie reakcji krzyżowych u osób uczulonych na kwas acetylosalicylowy z innymi inhibitorami COX-1. Przeważnie są to pochodne kwasu propionowego (np. ibuprofen, naproksen), pochodne kwasu octowego (np. diklofenak), oksykamy (np. piroksykam), kwas menefamowy, czy pochodne pyrazolonu (np. metamizol). W tym przypadku niezbędne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki i szeregu prób prowokacyjnych.

Warto też wspomnieć, że osoby cierpiące z powodu chorób alergicznych (np. atopowego zapalenia skóry) zaliczane są do grupy ryzyka występowania nadwrażliwości wskutek stosowania leków.

Uczulenie na leki przeciwzapalne – przykłady

 

Jedną z najczęstszych form nadwrażliwości na NLPZ są zaburzenia ze strony układu oddechowego. Problem ten często określa się mianem astmy aspirynowej, ale może on występować w przypadku innych inhibitorów COX-1. Występujące objawy to m.in. ataki duszności, blokada nosa, wodnisty katar, zmiany zapalne zatok i spojówek, a nawet i pojawienie się polipów.

Podobnie jak w przypadku innych alergii, tak samo i uczulenie na NLPZ wywołuje wiele zmian skórnych. Przeważnie jest to pokrzywka bądź obrzęk naczynioruchowy, którym może towarzyszyć uciążliwy świąd i zaczerwienienie. U niektórych osób nadwrażliwość może okazać się bardziej niebezpieczena i wiązać się z ryzykiem występowania wstrząsu anafilaktycznego.

W temacie alergii na NLPZ należy też wspomnieć o opóźnionych reakcjach nadwrażliwości, które występuję do 48 godzin po zastosowaniu leku. Symptomy uczulenia są uzależnione od uczulenia na lek np. metamizol wyzwala rumień trwały, naproksen osutkę plamisto-grudkową a diklofenak zapalenie skóry. Co więcej, ten rodzaj nadwrażliwości niezwykle często powoduje wyzwolenie dodatkowych problemów ze strony narządów wewnętrznych np. zmiany zapalne nerek lub opon mózgowo-rdzeniowych. Przykładem opóźnionej reakcji alergicznej na NLPZ jest m.in. zjawisko fotoalergii.

Alergia na NLPZ – co można brać?

 

Osoby z nadwrażliwością na kwas acetylosalicylowy, z innymi chorobami alergicznymi lub uczuleniem na pozostałe NPLZ mogą wykorzystać mniej ryzykowne środki farmakologiczne:

• benzydamine
• celekoksyb
• meloksykam
• nimesulid
• paracetamol.

Bibliografia:

1. Makowska J., et al. „Nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne.” Alergologia Polska 2018, 5(1): 10-22.
2. Bochenek G. „Alergia i nadwrażliwość na niesterydowe leki przeciwzapalne.” Alergia Astma Immunologia 2012, 17(2): 57-65.
3. Kurek M., et al. „Nadwrażliwość natychmiastowa na niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Wzorce objawów, typy reakcji i towarzyszące cechy atopii.” Alergia Astma Immunologia 2010, 15(3): 144-153.