Seniorzy wymagają dużej ostrożności w przypadku planowania farmakoterapii. Zmiany fizjologiczne, które zachodzą w organizmie przekładają się na farmakokinetykę leków. Efektem tego może być zwiększone ryzyko występowania działań niepożądanych. Jak bezpiecznie stosować leki przeciwzapalne u osób starszych? Na co należy zwrócić uwagę?
Główne wyzwania farmakoterapii osób starszych
W przypadku seniorów należy zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii, które stanowią podstawowe trudności w zaplanowaniu odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Wielochorobowość i związana z nią polifarmakoterapia mają nierozerwalny wpływ na ograniczenie możliwości wykorzystania niektórych leków. Duża liczba stosowanych produktów leczniczych sprawia, że ryzyko występowania niebezpiecznych interakcji wzrasta. Dlatego też lekarze muszą dokładnie zapoznać się z historią leczenia osób starszych, aby mieć wgląd we wszystkie aktualnie stosowane leki przez pacjenta i na tej podstawie zaplanować wprowadzenie dodatkowych preparatów.
Innym wyzwaniem jest postępujący proces starzenia się organizmu. Podeszły wiek prowadzi do szeregu zmian fizjologicznych, które rzutują na efektywności pracy metabolizmu. To z kolei ma spory wpływ na farmakokinetykę i farmakodynamikę stosowanych leków. Przykładowo – redukcja klirensu nerkowego powoduje zmniejszone wydalanie środków farmakologicznych, co przekłada się na wydłużenie czasu ich działania, kumulację w oragnizmie i jednocześnie wzrost szans na zatrucie.
Jak stosować leki przeciwzapalne u osób starszych?
Ból i zmiany zapalne u osób starszych mogą rozwijać się na rozmaitym podłożu. W większości przypadków dolegliwości dotyczą narządu ruchu, co wynika z postępujących zmian zwyrodnieniowych. Niejednokrotnie problemem może mieć też charakter neurologiczny (np. neuropatia cukrzycowa) lub być uwarunkowany zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego (np. w przypadku zespołu jelita drażliwego).
Wyznacznikiem skutecznej farmakoterapii dolegliwości bólowych jest skala NRS – numeryczna ocena określająca stopień nasilenia bólu. Na jej podstawie wyróżnia się trzy strategie leczenia występujących objawów:
- I stopień (NRS = 1-4):
W tym przypadku u pacjenta należy zastosować nieopioidowy lek przeciwbólowy, który należy uzupełnić o koanalgetyk gdy zachodzi taka potrzeba. Lekami przeciwóblowymi polecanymi dla pacjentów są m.in. paracetamol, metamizol lub mniej toksyczne NLPZ jak ibuprofen, ketoprofen czy naproksen.
- II stopień (NRS = 4-6):
U tej grupy pacjentów poleca się zastosować słabe leki opioidowe, które można wzbogacić nieopioidowymi lekami przecwóblowymi i koanalegetykami. Do słabych opioidów zalicza się kodeinę, dihydroksykodeinę, nefopam oraz tramadol – szczególną ostrożność należy zachować przy tym ostatnim, bo niezwykle często występuje w preparatach złożonych i w związku z tym istnieje szansa przedawkowania.
- III stopień (NRS > 6):
Duże dolegliwości bólowe wymagają bezkompromisowych rozwiązań. Dlatego u tych pacjentów wykorzystuje się silne opioidy jak np. morfinę, oksykodon, metadon czy fentanyl. Indywidualne dawkowanie ma w ich przypadku niewątpliwie istotny wpływ, bo w przypadku seniorów istnieje duże ryzyko występowana działań niepożądanych m.in. sedacji, depresji oddechowej czy podciśnienie ortostatyczne. Wspomniane leki mogą zostać wzbogacone w nieopioidowe środki przeciwbólowe i dodatkowe koanalgetyki.
Jak dobrać koanalgetyk?
W celu doboru odpowiedniego koanalgetyka niezbędne jest dokładne przeanalizowanie stanu pacjenta i sprawdzenie występowania chorób współistniejących, które mogą wykluczać jego zastosowanie. Dostępne koanalgetyki dla osób starszych:
- antydepresanty (np. doksepina, amitryptylina, wenlafaksyna)
- środki miorelaksujące (np. balkofen, flupirytyna, tetrazepam)
- leki przeciwpadaczkowe (np. karbamazepina, lamotrygina, pregabalina)
Bibliografia:
- Antosik-Wójcińska AZ., Bodzak-Opolska G. „Leki przeciwbólowe w populacji ludzi po 65 roku życia.” Psychiatria 2013, 10(3-4): 139-143.
- https://pulsmedycyny.pl/mozna-bezpiecznie-leczyc-bol-u-osob-starszych-875996
