Większość dostępnych NLPZ określanych jest mianem preparatów drugiej generacji. Jednak od pewnego czasu rynek farmaceutyczne oferuje zupełnie nową formę niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Koksyby, bo o nich mowa, gwarantują pacjentom nieco zmienione, lecz równie skuteczne działanie.

Jak działają niesteroidowe leki przeciwzapalne?

Mechanizm oddziaływania NLPZ na ludzki organizm opiera się na hamowaniu aktywności enzymów nazywanych cyklooksygenazą (COX). Cyklooksygenaza przyczynia się do rozwoju reakcji zapalnej i towarzyszących jej objawów m.in. gorączki, obrzęków i dolegliwości bólowych głowy. W ustroju wyróżnia się dwa typy tego enzymu:

•     COX-1 występujący stale w komórkach i odpowiadający za fizjologiczne wytwarzanie prostaglandyn, prostacyklin i tromboksanu z kwasu arachidonowego, co umożliwia regulację prawidłowej pracy narządów wewnętrznych np. nerek, wątroby i żołądka
•     COX-2 aktywowany wskutek stanu zapalnego (np. w momencie choroby lub urazu), wówczas jego poziom wzrasta m.in. w fibroblastach, monocytach, czy komórkach współtworzących nabłonek

Koksyby a NLPZ starszej generacji – na czym polega różnica?

Większość ogólnodostępnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych oddziałuje jednakowo na enzymy COX-1 i COX-2. Nietrudno się domyślić, że nieselektywne działanie przekłada się na ryzyko występowania objawów niepożądanych. Długotrwałe zahamowanie aktywności enzymu COX-1 skutkuje szeregiem nieprawidłowości, które wynikają z przesadnie niskiego poziomu prostaglandyn. Wśród nich należy wymienić: upośledzenie przepływu krwi przez nerki, zaburzenie prawidłowego funkcjonowania trombocytów i zwiększone ryzyko występowania krwotoków oraz wyzwolenie skurczu oskrzeli, który określa się mianem astmy aspirynowej – jest to zazwyczaj następstwo zastosowania kwasu acetylosalicylowego.

Zahamowanie fizjologicznej produkcji prostaglandyn ma również wpływ na układ pokarmowy. Ograniczenie ich cytoprotekcyjnego działania na błonę śluzową w przewodzie pokarmowym potęguje ryzyko rozwoju choroby wrzodowej żołądka, co wynika m.in. z ograniczonej produkcji śluzu i przesadnego uwalniania wodorowęglanów. W efekcie układ pokarmowy jest znacznie mocniej narażony na niekorzystne oddziaływanie drobnoustrojów.

Koksyby, czyli NLPZ trzeciej generacji określa się mianem wybiórczych inhibitorów COX-2. Oznacza to, że ich działanie jest ukierunkowane głównie na ograniczenie aktywności cyklooksygenazy-2, która wynika z aktywnej reakcji zapalnej. Dzięki temu koksyby zostają skoncentrowane w głównej mierze na zwalczeniu mediatorów stanu zapalnego uwarunkowanych procesem chorobowym, bez zaburzenia ich fizjologicznego poziomu. Stosowanie leków z koksybami nie stwarza aż tak dużego ryzyka objawów niepożądanych.

Praktyczne informacje o koksybach

•     Powinowactwo koksybów do COX-2 jest blisko 3375 razy większe niż do enzymu COX-1, co wyklucza działanie antyagregacyjne
•     Głównym przeznaczaniem są problemy w obrębie narządu ruchu, które wymagają długotrwałego i częstego stosowania np. RZS, ZZSK, czy choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa
•     Jednorazowa dawka koksybów wynosi od 200 do 400 mg – dokładna ilość jest uzależniona od indywidualnych potrzeb pacjenta
•     Koksyby są dostępne pod takimi nazwami handlowymi jak Aclexa, Celebrex, Elecoxel czy Zelsiglat
•     Leczenie koksybami jest niewskazane u osób z chorobą wrzodową żołądka

Bibliografia:

1.     https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=966
2.     Brzezińska O., Makowska J. „Celekoksyb i inne niesterydowe leki przeciwzapalne w codziennej praktyce klinicznej.” Reumatologia 2020, 25(4): 192-197.