Ciąża i czas oczekiwania na dziecko to niezwykłe wydarzenie dla każdej kobiety. Jednak w trakcie kolejnych 9 miesięcy niejednokrotnie mogą pojawić się rozmaite niedogodności, które wymagają sięgnięcia po leki przeciwzapalne. Co należy wiedzieć o farmakoterapii ciężarnych? Czy przyszłe mamy mogą bez żadnych oporów sięgać po środki niwelujące ból i zmiany zapalne?

Klasyfikacja leków dla kobiet w ciąży

Kobiety oczekujące narodzin dziecka często doświadczają problemów, które mogą wymagać skorzystania ze środków farmakologicznych. Przecież migrena, ból zęba lub kręgosłupa albo niespodziewany uraz narządu ruchu mogą przydarzyć się każdemu. Ponadto wiele kobiet w ciąży boryka się z rozmaitymi schorzeniami, którym mogą towarzyszyć mniej lub bardziej nasilone dolegliwości bólowe. Niezwykle często przyszłe mamy muszą zmagać się z takimi przeciwnościami jak np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) czy osteoporoza. Wówczas farmakoterapia, ukierunkowana na poprawę codziennego funkcjonowanie i walkę z dyskomfortem spowodowanym objawami, jest wręcz nieunikniona.

W przypadku farmakoterapii kobiet w ciąży leki nie tylko oddziałują na matkę, ale i rozwijający się płód. Na tej podstawie Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) dokonała podziału leków dla ciężarnych na 5 głównych grup:

• A – brak ryzyka dla płodu w I trymestrze, bardzo małe ryzyko uszkodzenia płodu
• B – badania na zwierzętach nie wykazały działań niepożądanych i ryzyka dla płodu, ale nie przeprowadzono badań z grupą kontrolną u ludzi lub badania w grupie ciężarnych nie potwierdziły istnienia ryzyka
• C – testy na zwierzętach wykazały działanie teratogenne lub zabójcze dla płodu, ale nie przeprowadzono badań z grupą kontrolną kobiet
• D – są dowody, które wskazują niekorzystne działanie leku na płód, choć w pewnych sytuacjach klinicznych korzyści płynące z jego zastosowania są znacznie większe niż ryzyko użycia
• X – leki powoduje nieprawidłowości płodu, a korzyści z jego użycia w wyjątkowych sytuacjach klinicznych są niewspółmierne do ryzyka

Niestety, ale wiele kobiet nie ma na ten temat wiedzy i bardzo często sięga po leki z kategorii C, D i X.

Farmakoterapeutyczne leczenie bólu i stanów zapalnych

Jakie leki mogą zostać wykorzystane przez kobietę w ciąży? Co warto mieć w domowej apteczce? Oto krótka charakterystyka popularnych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Metamizol (kat. C)

Wedle dotychczasowych wytycznych użycie metamizolu jest przeciwwskazane ciężarnym. Ten lek prowadzi u noworodków i niemowląt do wysokiego ryzyka uszkodzenia szpiku kostnego, ostrej postaci białaczki szpikowej oraz guza Wilmsa w nerkach. Natomiast po 28. tygodniu ciąży może spowodować przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego Botalla.

Niesteroidowe Leki Przeciwzapalne – NLPZ (kat. B/C)

Działanie leków typu NLPZ oddziałuje na ograniczenie wyzwalania mediatorów stanu zapalnego (prostaglandyn), które są związane z enzymem nazywanym cyklooksygenazą (COX). Prostaglandyny i prostacykliny przyśpieszają dojrzewanie szyjki macicy, natomiast niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą spowodować przedłużenie ciąży i porodu, co wyklucza ich użycie w III trymestrze. W tym czasie mogą też doprowadzić do ryzyka przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego i/lub zmniejszenia ilości płynu owodniowego. Warto też dodać, że antyagregacyjne działanie kwasu acetylosalicylowego może wywołać krwawienie do ośrodkowego układu nerwowego noworodka.

Paracetamol (kat. B/C)

Stosowanie paracetamolu przez kobiety w ciąży wydaje się najlepszym i zarazem najbezpieczniejszym sposobem na przeciwdziałanie dolegliwościom bólowym. Leki z paracetamolem, stosowane w standardowych dawkach (tj. do 4 g/dobę) nie wiążą się z ryzykiem uszkodzenia, zatrucia lub śmierci płodu. Jedyne niebezpieczeństwo dotyczy okresu między 8 a 14 tygodniem ciąży, wówczas paracetamol może doprowadzić do wnętrostwa płodu (braku jądra w mosznie).

 

Bibliografia:

1.     Leszczyńska-Gorzelak B., Oleszczuk J. „Farmakoterapia chorób układu ruchu u kobiet w ciąży.” Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, 1(2): 56-65.
2.     Lacroix I., et al. „Prescription of drugs during pregnancy: a study using EFEMERIS, the new French databes.” European Journal Clinical Pharmacology 2009, 65: 767-774.
3.     Kotarski J., et al. „Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Część II: Leczenie bólu u kobiet ciężarnych i rodzących oraz w połogu.” Ginekologia Polska 2008, 79(8): 567-577.