Steroidoterapia jest rekomendowana przez lekarzy w przypadku różnych schorzeń. Leki z grona glikokortykosteroidów wykazują efektywne działanie przeciwzapalne, ale ich stosowanie nie jest pozbawione wad. Jakie skutki uboczne mogą wywoływać? Kto powinien je stosować?
Mechanizm działania glikokortykosteroidów
Termin glikokortykosteroidów odnosi się do dwóch grup hormonów steroidowych. Pierwszą z nich są związki naturalne produkowane przez korę nadnerczy (kortyzol, kortykosteron i kortyzon). Drugą są syntetyczne związki hormonalne, które wykorzystuje się w produktach leczniczych (np. budezonid, hydrokortyzon, mometazon i prednizolon) stosowanych do przeciwdziałania rozmaitym schorzeniom.
Choć glikokortykosteroidy są od wielu lat stosowane przez pacjentów, to dokładny mechanizm ich działania nie został w pełni poznany. Jednak najważniejszą właściwością leków steroidowych jest neutralizacja zmian zapalnych. Syntetyczne odpowiedniki zawarte w lekach wykazują znacznie większą intensywność działania. Mechanizm antyzapalny polega na blokowaniu fosfolipazy A2, co powoduje zmniejszenie wytwarzania kwasu arachidonowego – jednego z głównych składników w procesie syntezy mediatorów stanu zapalnego. Ponadto glikokortykosteroidy wykazują właściwości immunosupresyjne, co pozwala osłabić działanie układu odpornościowego i tym samym złagodzić reakcje alergiczne oraz współtowarzyszące im procesy zapalne.
Przykładowe leki glikokortykosteroidowe:
- Asmanex Twisthaler
- Benodil
- Elitasone
- Encortolon
- Entocort
- Hydrocort Chema
- Maxicortan
- Ovixan
- Predasol
- Pronasal Control
- Ribuspir
Ponadto glikokortykosteroidy mogą występować w połączeniu z innymi środkami farmakologicznymi jako leki złożone np. z beta2-mimetykami LABA czy kwasem acetylosalicylowym.
Glikokortykosteroidy a skutki uboczne
Niestety długotrwała terapia lekami kortykosteroidowymi nie jest pozbawiona wad i może powodować szereg działań niepożądanych. Hormony steroidowe oddziałują bowiem na przemiany odżywczych makroskładników. Efektami tego są m.in. zwiększenie stężenia glukozy we krwi, gromadzenie tkanki tłuszczowej jako jeden ze sposobów na magazynowanie zapasów energii, odkładanie wody podskórnej, wzrost apetytu czy podwyższenie wartości ciśnienia krwi. Dlatego też szereg pacjentów poddanych przewlekłemu leczeniu kortykosteroidami przybiera na masie ciała.
Jak stosować glikokortykosteroidy?
Leki glikokortykosteroidowe mogą być podawane pacjentom na kilka sposobów. Najbardziej uniwersalną formą są doustne tabletki, które można wykorzystać w praktycznie każdym schorzeniu. Oprócz tego istnieją preparaty aplikowane zewnętrznie (np. maści lub kremu), jako zastrzyki bądź drogą wziewną (np. za pomocą inhalatora lub nebulizatora). Droga podania jest jednak podyktowana potrzebami chorego i jego aktualnym stanem.
Wskazania do leczenia glikokortykosteroidami
- Alergie (np. astma, AZS, katar sienny)
- Dermatozy (np. ostra łuszczyca, pęcherzyca)
- Schorzenia reumatologiczne (np. RZS, ZZSK)
- Choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy)
- Problemy dotyczące układu oddechowego (np. POChP, sarkoidoza)
- Problemy z narządem wzroku (np. stan zapalny nerwu wzrokowego)
- Zaburzenia układu pokarmowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna)
Leki steroidowe są również rekomendowane po przeprowadzonych zabiegach chirurgicznych np. transplantacji narządów wewnętrznych czy rekonstrukcjach więzadeł. Niemniej jednak najistotniejszym wskazaniem do użycia glikokortykosteroidów jest potwierdzony niedobór hormonów kory nadnerczy.
Bibliografia:
- Dale-Yates PT. „Inhaled corticosteroids: potency, dose equivalence and therapeutic index.” British Journal of Clinical Pharmacology 2015, 80(3): 372-380.
- McGarry JG., Daruwalla ZJ. „The efficacy, accuracy and complications of corticosteroid injections of the knee joint.” Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy 2011, 19(10: 1649-1654.
- Kaszuba A., Pastuszka M., Kaszuba A. „Miejscowe glikokortykosteroidy w leczeniu chorób skóry – zalecane standardy postępowania.” Forum Medycyny Rodzinnej 2009, 3(5): 347-358.
- Grzanka A., Jarząb J. „Niegenomowy mechanizm działania glikokortykosteroidów.” Pneumonologia i Alergologia Polska 2009, 77: 387-393.
