W większości domów można znaleźć opakowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. NLPZ dzięki łatwej dostępności i realnemu wsparciu wobec dolegliwości związanych ze zmianami zapalnymi są chętnie wykorzystywane w walce z wieloma niedogodnościami. Nie można jednak zapominać, że NLPZ, podobnie jak inne produkty lecznicze, mogą doprowadzić do szeregu działań niepożądanych.

Co stanowi przyczynę działań niepożądanych leku?

Leki z założenia mają za zadanie wspomóc organizm w pokonaniu choroby i w powrocie do zdrowia. Niemniej jednak wszystkie środki farmakologiczne mogą wyzwolić niekorzystne i niezamierzone działanie, które pojawia się u pacjenta w trakcie farmakoterapii lub po pewnym czasie od jej zakończenia.

Działanie to określa się mianem niepożądanego lub skutkami ubocznymi leku – ich rodzaj, typ, częstotliwość i poziom intensywności są uzależnione od:

• dawki leku,
• postaci leku,
• częstotliwości przyjmowania,
• właściwości fizykochemicznych substancji leczniczej,
• innych przyjmowanych leków i ryzyka interakcji pomiędzy nimi.

Ponadto warto też dodać, że szansa występowania działań niepożądanych w trakcie lub po farmakoterapii jest też podyktowana indywidualnymi cechami pacjenta np. masą ciała, wiekiem, predyspozycjami genetycznymi czy chorobami współistniejącymi.

NLPZ a działania niepożądane – co może nastąpić?

Lista potencjalnych działań niepożądanych wskutek stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest długa. Praktycznie większość narządów wewnętrznych jest w pewnym stopniu narażona na występowanie skutków ubocznych, które mogą nastąpić m.in. w wyniku uczulenia na lek, przedawkowania czy wspomnianej już interakcji lekowej. Jakie działania niepożądane mogą nastąpić w trakcie farmakoterapii NLPZ?

• Układ pokarmowy – bezpośrednie uszkodzenie błony śluzowej żołądka, dyspepsja, nudności, biegunki, krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy.
• Wątroba – hepatotoksyczny charakter NLPZ może spowodować zarówno wzrost stężenia aminotransferaz bez konkretnych dolegliwości, jak i bezpośrednie uszkodzenie komórek wątrobowych wskutek nasilenia stresu oksydacyjnego.
• Krew – odwracalne zahamowanie agregacji płytek krwi, co powoduje zwiększenie ryzyka do krwawień (zewnętrznych i wewnętrznych) i wydłużenie procesu gojenia się ran.
• Serca i układ krążenia – osłabienie skuteczności działania leków stosowanych w farmakoterapii rozmaitych chorób (np. diuretyków pętlowych czy sartanów wykorzystywanych w leczeniu nadciśnienia), co potęguje występowanie problemów sercowo-krążeniowych np. zastoinowa niewydolność serca.
• Układ nerwowy – u części pacjentów mogą spowodować zawroty głowy.
• Układ oddechowy – kwas acetylosalicylowy może doprowadzić do ataków duszności i innych objawów wskazujących na reakcję alergiczną ze strony dróg oddechowych (tzw. astma aspirynowa).
• Nerki i układ moczowy – skutki uboczne są uzależnione od rodzaju stosowanych NLPZ: inhibitory COX-1 prowadzą do spadku perfuzji nerkowej i w ten sposób mogą spowodować ostrą niewydolność nerek, natomiast inhibitory COX-2 mogą doprowadzić do wyzwolenia obrzęków z powodu zwiększenia retencji wody i sodu. Oba typy NLPZ mogą doprowadzić do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania nerek.

Jak uniknąć działań niepożądanych NLPZ?

Przede wszystkim dzięki stosowaniu leków zgodnie z zaleceniami lekarza bądź wedle wytycznych zamieszczonych przez producenta. Ponadto pacjent powinien zapoznać się z charakterystyką produktu leczniczego, w której zawarte są informacje m.in. właśnie na temat potencjalnych skutków ubocznych czy ryzyka interakcji z innymi lekami. Osoby chorujące przewlekle nie powinny decydować się na użycie NLPZ bez uprzedniego kontaktu ze specjalistą, który oszacuje możliwość ich zastosowania.

Bibliografia:

1. Synoweć J., et al. „Następstwa stosowania ogólnodostępnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.” Medycyna Rodzinna 2018, 3: 281-291.
2. Woroń J., Wordliczek J., Dobrogowski J. „Porównanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).” Medycyna po Dyplomie 2011, 6(183): 55-63.