Mechanizm działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych polega na hamowaniu (inhibicji) enzymów COX-1 i COX-2. Brak selektywnego oddziaływania na enzymy uczestniczące w procesie rozwoju zmian zapalnych i dolegliwości bólowych niesie za sobą duże ryzyko działań niepożądanych. Rozwiązaniem tego problemu mogą okazać się koksyby, które często określa się mianem nowej generacji leków przeciwzapalnych.
Mechanizm działania koksybów
Długotrwałe hamowanie aktywności enzymu COX-1 ma co prawda wartościowy wpływ na walkę z procesem zapalnym i towarzyszącymi mu dolegliwościami, ale wiąże się też z szeregiem niedogodności dla chorego. Zbyt długie utrzymywanie się stanu o charakterze niskiego poziomu prostaglandyn – mediatorów stanu zapalnego – powoduje szereg problemów dotyczących prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przykładowe następstwa długiego leczenia NLZP i inhibicji COX-1 to:
- skurcz oskrzeli,
- wzrost ryzyka krwotoku,
- nieprawidłowy przepływ krwi przez nerki,
- zwiększenie szans rozwoju choroby wrzodowej żołądka,
- mocniejsza podatność układu pokarmowego na rozmaite schorzenia i uszkodzenia.
Alternatywą dla długofalowej farmakoterapii standardowymi NLPZ są wybiórcze inhibitory COX-2, które powszechnie określa się koksybami. To grupa leków o znacznie większym powinowactwie do cyklooksygenazy-2 niż COX-1, co sprawia, że leki te nie wykazują właściwości antyagregacyjnych i tym samym nie przyczyniają się do występowania powikłań o charakterze sercowo-naczyniowym m.in. choroby zakrzepowo-zatorowej.
Warto wspomnieć, że koksyby mogą powodować maskowanie objawów stanu zapalnego lub zakażenia np. gorączkę.
Czy koksyby są dostępne bez recepty?
Farmakoterapia koksybami jest rekomendowana pacjentom z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi, zwłaszcza o podłożu zwyrodnieniowym i dotyczącycm narządu ruchu. Dlatego też ich stosowanie jest polecane w przypadkach reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) i typowej choroby zwyrodnieniowej. Oprócz tego używa się ich w przypadku ostrych zespołów bólowych czy np. silnego bólu po operacji stomatologicznej. Niemniej jednak leki zawierające celekoksyb i etorykoksyb – koksyby dostępne w polskich aptekach – są preparatami wydawanymi pacjentom wyłącznie na podstawie recepty od lekarza.
Przykłady koksybów sprzedawanych w Polsce:
- Aclexa;
- Coxitex;
- Doloxib;
- Edolox;
- Elecoxel;
- Kostarox;
- Xaleba.
Koksyby są podawane pacjentom w dawkach od 200 do 400 mg na dobę, przy czym ta druga wartość jest dawką maksymalną.
Koksyby – najważniejsze informacje
Najczęstszym działaniem niepożądanym w trakcie leczenia koksybami są dolegliwości bólowe brzucha – równie często pacjenci skarżą sie na problemy w postaci nadciśnienia tętniczego, kołatania serca, bólu i zawrotów głowy, nudności, wymiotów czy naprzemiennych biegunek i zaparć. Farmakoterapia z użyciem koksybów może oddziaływać na płodność kobiet, ale jest to efekt tymczasowy i przemijający po zakończeniu leczenia.
Stosowanie koksybów jest przeciwwskazane u osób z aktywną chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy. Ponadto leki te są niewskazane do użycia w przypadku skurczu oskrzeli, polipów lub ostrego nieżytu błony śluzowej nosa czy nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy (tzw. astma aspirynowa). Nie poleca się używać koksybów w przypadku chorób sercowo-naczyniowych np. choroby niedokrwiennej serca, zastoinowej niewydolności serca czy nadciśnienia tętniczego.
Leczenie koksybami jest niewskazane dla kobiet w ciąży i karmienia piersią. Oprócz tego nie należy ich używać u dzieci poniżej 16. roku życia.
Bibliografia:
- Brzezińska O., Makowska J. „Celekoksyb i inne niesterydowe leki przeciwzapalne w codziennej praktyce klinicznej.” Reumatologia 2020, 25(4): 192-197.
- Rell-Bakalarska M., Walewska E. „Etorykoksyb – wspólny mianownik dla farmakoterapii choroby zwyrodnieniowej, reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa oraz dny moczanowej.” Lekarz POZ 2019, 5(2): 155-160.
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=4512
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=966
